 |
| تۆڕکردن چییە و چۆن کاردەکات؟ ڕێنماییەکی سەرەتایی |
تۆڕکردن یەکێک لە گرنگترین شێوازەکانی پەیوەندیە کە لە نێوان سیستەم، کەس، یان ئامرازەکانی جیهانی دیجیتاڵ قایمە. ئەمە تایبەتمەندییەکی بەرچاوە لە کاتی گەشەپێدانی زانستی ئەلیکترۆنی و کۆمپیوتەر، کە بە کەمترین کەرەستە، زانیاری و داتاکان بە هاوپەیمانی و بەردەوامی لە نێوان سیستەمە جیاوازەکان ڕاگوازرێن.
١. تۆڕکردن چییە؟
تۆڕکردن بە شێوەیەکی گشتی واتای پەیوەندیکردن و هاوبەشی کردنی داتا و زانیاری نێوان دوو یان زیاتر لە سیستەم یان ئامرازەکانی کۆمپیوتەرەوە. تۆڕکردن لە دوو بواردا دەتوانرێت بێت:
تۆڕکردنی فیزیکی: ئەمە پەیوەندیدانی سیستەمەکان بە شێوەی فیزیکی واتا بە بەکارهێنانی کەیبل، فایبەر ئۆپتیک، یان ئەڵقەی بەبێتار (Wireless).
تۆڕکردنی منطقی: ئەمە تێکڕای پەیوەندیدانی زانیاری و پەیوەندیدانی نەرمەکاڵایەکی سیستەمەکانی تۆڕکردن دەگرێت، وەک IP، DNS، و بڕیەکی تر.
٢. جۆرە تۆڕکردنەکان
٢.١. تۆڕکردنی خانەیی (LAN – Local Area Network)
LAN تۆڕێکی بچووکە کە لە ماوەی کەم پەیوەندیدان لە نێوان کۆمپیوتەر و ئامرازە هەیە. ئەم تۆڕە زۆرجار لە شوێنە وەک کۆمپانیایە بچووکەکان یان خانووکان بەکاردێت.
٢.٢. تۆڕکردنی گەورە (WAN – Wide Area Network)
WAN تۆڕێکی فراوانترە کە ماوەی زۆر هەیە و دەکرێت کۆمپانیایەکان و هەرێمە جیاوازەکان بەیەک پەیوەندی بکات. ئەو تۆڕەی گوڵەوی و ئینتەرنێتیش جۆرێکی WAN هەژمار دەکرێن.
٢.٣. تۆڕکردنی ناوخۆیی (MAN – Metropolitan Area Network)
MAN لە نێوان LAN و WAN دەبێت و بەردەوامی دەستیپێکردن بۆ شارۆچکە و شوێنەکی گەورەترە و زۆرجار لە ئاسایشی و حکومەت هەڵبژێردراوە.
٣. چۆن تۆڕکردن کار دەکات؟
٣.١. کۆمۆنێنتە گرنگەکان
بۆ تۆڕکردن هەندێک بەش گرنگن کە کاریگەرییان هەیە:
سێرڤەر (Server): سیستەمێک کە خزمەت بە بەرزکردنەوەی داتا و خزمەتگوزاری دەکات.
ڕاوتر (Router): ئامرازێک کە پەیوەندی نێوان تۆڕە جیاوازەکان ئەنجام دەدات.
سویچ (Switch): سیگناڵەکان ڕێنیشاندەن بۆ ئامرازە جیاوازەکان.
کەیبل و وایەرلەس: لەبەرەوەبردنی زانیاری کاری تۆڕکردن.
٣.٢. چۆن تۆڕکردن بە پڕۆتۆکۆل کار دەکات؟
لەمەدا پڕۆتۆکۆل و شێوازەکانی پەیوەندیدانی تۆڕی دیجیتاڵ گرنگن، وەک:
TCP/IP: پڕۆتۆکۆلێکی گشتی بۆ تۆڕکردنی ئینتەرنێت.
HTTP/HTTPS: پڕۆتۆکۆلی خزمەتگوزاری و گواستنەوەی زانیارییە.
FTP: پڕۆتۆکۆل بۆ گواستنەوەی فایل لە نێوان سیستەمەکان.
DNS: بۆ گۆڕینی ناوی دامەزراندن بۆ IP Address.
٤. سوود و کێشەکانی تۆڕکردن
٤.١. سوودەکان
گەیشتنی خێراتر بە داتا و زانیاری.
هاوبەشی و پەیوەندی نێوان ئامرازەکان.
باشترکردنی کار و خزمەتگوزاری.
٤.٢. کێشەکان
ئاسایش و زەهەری تۆڕکردن: هێرشە ئینتەرنێتی، هاککردن، و فیشینگ.
نرخی بەرز: دامەزراندن و خێرایی بەرز نرخی زۆر دەوێت.
پێویستی بە زانیاری و شارەزا: کارکردن لە تۆڕکردن پێویستی بە شارەزا و فێرکاری هەیە.
٥. چۆن تۆڕێک دامەزرێن؟
بۆ دامەزراندنی تۆڕی خانەیی یان کۆمپانیایەکی بچووک، ئەمانە پێویستن:
مودێم و ڕاوتر: بۆ پەیوەندیدانی ئینتەرنێت.
کەیبل و سویچ: بۆ بەستنی ئامرازەکان.
بەکارهێنانی پڕۆتۆکۆلێکی باش: بۆ پاراستنی زانیاری.
دابینکردنی ئایپی بە شێوەیەکی گونجاو: بۆ هاوکاری سیستەمەکانی ناوخۆیی.
٦. کۆتایی
تۆڕکردن بەرزترین شێوازە بۆ پەیوەندیدانی ئامرازەکانە، و بەشێوەیەکی گەشەپێدراو دامەزرێندرێت بۆ کار، زانست، و زۆر بوارێکی جیهانی. بەرزکردنەوەی زانیاری دەبێت هەمیشە بە یەکگرتووی ئاسایش و فێرکاری بێت.
