 |
| ڕێنمایی کۆتایی بۆ فێڵەکانی فیشینگ: چۆنێتی دەستنیشانکردن و دوورکەوتنەوەیان |
فیشینگ چییە و بۆچی مەترسیدارە؟
فیشینگ یەکێک لە شێوەکانی _هێنانی زانیاری تایبەتی بە شێوەی فێڵکارانە_یە کە فەرمی نین، بە تایبەتی لەلایەن فێڵەکانەوەی کە دەیانەوێت بە شێوەیەکی شارەزا یان هەڵسەنگاندن، زانیاری تایبەتیەکانت بدزدن. ئەم شێوە فێڵکارییە بەکارهاتووە بۆ دزینی ئیمەیڵەکان، زانیاری کارتە بانکییەکان، ناوی بەکارهێنەر و وشەی نهێنی، هتد.
جۆرە فیشینگەکان
١. فیشینگی ئیمەیڵی
فێڵەکان بەکاردەهێنن ئیمەیڵی فێڵکارانە کە لەسەرەوە بڕوانەوەیەکی فەرمی یان کۆمپانیا بچێژێنێت. لەم جۆرە فیشینگەدا، لەوەی کە لینکێک نیشانەدەرێت، ئەمەش دەکرێت ناوەندێکی فێڵکاری بێت کە بەناو ماڵپەڕێکی فەرمی دامەزرابووە.
٢. فیشینگی ماڵپەڕی فێڵکارانە
لەماڵپەڕێکدا، فێڵەکان دەستەبەجێی ماڵپەڕیەکی فەرمی یان بانکە فەرمییەکان دەکەن بەشێوەیەکی دروستکراو. بەکارهێنەران دەچنەسەر ماڵپەڕە فێڵکارانە و زانیاری تایبەتییان داخل دەکەن.
٣. فیشینگی زنجیرەی تێکەڵبوو
فێڵەکان ئەمشێوە فیشینگە بەکاری دەهێنن بۆ دامەزراندنی نێوەرگەکانی زانیاری نێوان بەکارهێنەران بەهۆی کۆمپانیاو خزمەتگوزاریە فەرمییەکان. کەسێک ئەم زانیارییانە وەرگریت بۆ کارتە بانکی، وشەی نهێنی، یان حسابەکانی تێکەڵبوو.
٤. فیشینگی شەبەکای کۆمەڵایەتی
لەڕێگەی فەیسبووک، تویتەر، یان ئینستاگرام، فێڵەکان دەیانەوێت بەهۆی ڕووداو و ڕیکلامەکانی فێڵکارانەوە، بەکارهێنەران ڕاکێشن بۆ ئەوەی لینکە فێڵکارانەکان کرکەن.
چۆن فیشینگی دەستنیشان بکەین؟
١. ڕاگیراوەکان بە دڵنیایی بخوێنەوە
بپشکنە سەرچاوەی ئیمەیڵەکە.
بزانە لەناو سەبارەتەکانی بانکی و کارە فەرمییەکانەوە هەرگیز پێویست نیە وشەی نهێنی بڵێیت.
ئەگەر هەیەتی، دڵنیابە لە ژمارەی فۆرماڵی ماڵپەڕەکە.
٢. بپشکنە لینکەکان و ڕێکخستنەکان
هەرگیز لینکی نەناسراو کرکەرەوە.
ئەگەر ناوی ماڵپەڕەکە شێوازی فەرمی نایبینی، گەڕانەوەی جیاوازتر بێ.
لەبەرچاو بگرە، ئایا ماڵپەڕەکە HTTPS تێدایە؟ ماڵپەڕە فێڵکارانەکان زۆرجار HTTPS نییە.
٣. زانیارییە تایبەتییەکانت ڕادەبەjە
لەبەر هەر ڕووداویەکدا، هەرگیز وشەی نهێنی یان ژمارەی کارت نەبڵێ.
بێسوودنە فۆرمەکانی ناشناس نەپرۆیەوە.
چۆن فیشینگ بەپەلە بچینەوە؟
١. بەکارهێنانی سۆفتوێری پاراستنی فیشینگ
بەکاربێنە Antivirus و خزمەتگوزارییەکانی فێڵی فیشینگ بۆ پاراستنی سیستەمەکەت.
٢. دڵنیایی لە وێبسایتەکان بکە
زانیاری دامەزراندنی ماڵپەڕ بپشکنە.
لەماڵپەڕە بانکییەکان و ناوەندە فەرمییەکان، فقط ڕێنمایی فەرمیی ماڵپەڕ بەدوای بەکارهێنان بەرەوپێش.
٣. بەرزکردنەوەی ئاگاداری
ڕاگەیاندن بۆ کەسانی تر بەسەر ڕووداوە فیشینگ.
بەکارهێنانەوەی وشە نهێنیەکان بە زۆر قورسکردنەوە، هەر ٣ مانگێک یەکجار.
کۆتایی
فیشینگ لەڕێگەی زانیاری تایبەتی دزیدا هەڵدەستێت، بەمەبەستی پاراستنی خۆت، هەمیشە بزانە چۆن ماڵپەڕێکی فەرمی نیشانەدەبیت، چی شێوە بیکاری فیشینگ بەکاردەهێنن، و هەرگیز نەپەخە سەر لینک و ئیمەیڵە نۆناسراوەکان.
