 |
| تێگەیشتن لە جۆرە باوەکانی هەڕەشە ئەلیکترۆنیەکان |
لە داهاتودا، گەشەی تەکنەلۆجیای داهاتودا هەروەها هەڕەشەکانی ئەلیکترۆنیش زیاتر دەبێت. ئامرازە هەڕەشەییەکان بە شێوەیەکی گەشەپێدراو کاردەکەن بۆ کوشاندن یان دەستگرتنی زانیاری نەشیاو. ئەم بابەتە باس لە جۆرەکانی هەڕەشە ئەلیکترۆنیەکان دەکات و چۆن بتوانین لێیان بپارێزین.
١. ویروس و مالوێر
ویروسەکانی کۆمپیوتەر و مالوێر بەشێوەیەکی خراپ کاریگەری دەکەن لە سیستەمەکان، ئەمەش دەکرێت تێکەڵکردن، لاپەڕاندن یان بڕینەوەی داتاکان لە خۆبگرێت.
جۆرە مالوێرەکان
ڕانسۆمەوێر: ئەم جۆرە مالوێرە سیستەم قفڵدەکات و دەتەوێت پارە بدەیت بۆ کراوەکردنی.
سپیایوێر: لە کاتی بەکارهێنان، زانیاریەکانت دەستگیر دەکات و بۆ شتەکی دیکە ناردن دەکات.
تڕۆجان: خۆی وەک بەرنامەیەکی باش پێشان دەدات، بەڵام ئەنجامی خراپ هەیە.
چۆن خۆمان بپارێزین؟
بەکارهێنانی ئانتایڤایرۆس بۆ پاشکۆ کردن و ڕاگرتنی ویروسەکان.
ڕەزامەندی نەدان بە فایل و بەرنامە ناسی نەکراو.
نوسینەوەی داتاکان لە شوێنێکی دڵنیاییدا بۆ دۆزینەوەی تێکچووی داتا.
٢. فیشینگ و شاروانە زانیاری
فیشینگ یان زیانی بەهۆی فێڵکردنی بەکارهێنەران، ڕوودەدات لە کاتی ناردنی نامەکان، بە تایبەتی لە پۆستی ئەلیکترۆنی.
جۆرە فیشینگەکان
فیشینگ لە ڕووانگەی ئیمەیڵ: ناردنی پەیامێک بۆ ئەوەی بەکارهێنەر فێڵبکەن.
فیشینگ لە تێکست: ناردنی SMS یان پەیام لەڕێگەی واتساپ بۆ فێڵکردن.
وێبزانی فیشینگ: دروستکردنی وێبسایتێکی هاوشێوە بۆ دزینەوەی زانیاری.
چۆن بپارێزین؟
نۆزە نەکەین بۆ داخڵکردنی زانیاری لە پەیامێکی ناشیاو.
HTTPS و ڕاستیی وێبسایتەکان بپشکنین.
هیندی دڵنیاییدا فێڵ نەبین.
٣. هەڵوێستکردنی زانیاری و داتای نەشیاو
جۆرە دزینی زانیاری
ئەسکجێکتیکۆد: بەکاربهێنانی کۆد بۆ بینینی زانیاری.
مەهاوای براوزەر: هەر شوێنێک کە بە براوزەر کاردەکەیت، هەڵوێستەکان بپشکنە.
کێلاگەر: بەرنامەیەک کە هەموو شتی داخڵدەکەیت تۆمار دەکات.
چۆن لێی بپارێزین؟
پاسۆردەکان زۆر قورس بکەین.
بەکارهێنانی ئەمبێر دەوەبڵ بۆ پاراستنی لۆگین.
پاشکۆکردنی سیستەم بە شێوەیەکی بەردەوام.
٤. هێرشەکانی دی-دۆس (DDoS)
هێرشە دی-دۆس دەکرێت لەڕێگەی بارکردنی سیستەم بە داواکاریی زیاد، ئەمە بەهۆی رادەدا کە هەندێک سیستەم بەیەکەوە ڕەشەند دەکەن لەسەر سێرڤەرێک.
جۆرە هێرشەکانی DDoS
هێرشە SYN Flood
هێرشە UDP Flood
هێرشە HTTP Flood
بۆ پاراستن لە DDoS
بەکارهێنانی سیستەمی ڕاگرتنی IP Filtering.
بەشکردنی بار بۆ پەیوەندیدانی سێرڤەرەکان.
بەکاریهێنانی CDN بۆ ڕاگرتنی داواکارییەکان.
٥. دزینی ناسنامە و هێرشە پسووردییەکان
لە کاتی ئێستا، دزینی ناسنامە و دەستگیری پسوورد لە ڕێگەی Brute Force، Dictionary Attack یان هێرشە Credential Stuffing، بە شێوەیەکی زۆر زۆر هەڵبژاردنە.
چۆن بپارێزین؟
بەکارهێنانی پاسووردی درێژ و تایبەتمەند.
هێنانی دواتری چاوپێکەوتن (Two-Factor Authentication)
پاراستنی سیستەم و سنووری چوونەژورەوە لەهەموو بەردەوامی.
کۆتایی
لە ڕووی هەڕەشە ئەلیکترۆنیەکاندا، بزانین پاراستنی زانیاری و سیستەم هەروەها گونجاو و گرنگە. بەپێی جۆرە هێرشەکانی سەردەمی ئێستا، هەموو سیستەمێک پێویستە بە ڕێوشوێن و بەرنامەی پاراستن درووست بکرێت بۆ پاراستن لە هەموو جۆرە هەڕەشەکان.
